De curator is door zijn aanstelling belast met het beheer en de vereffening van de failliete boedel, en tot zijn gereedschapskist behoort onder meer de faillissementspauliana. Op grond van de Faillissementswet (Fw) kan de curator door middel van de faillissementspauliana ten behoeve van de schuldeisers een voor hen nadelige rechtshandeling van vóór datum faillissement vernietigen. In deze blog leest u meer over de actio pauliana.

Definitie faillissementspauliana

Bij een faillissement wordt een curator aangesteld, die ervoor moet zorgen dat de afwikkeling van het faillissement goed verloopt en dat de bezittingen van de gefailleerde worden verkocht ten behoeve van de schuldeisers. Tot het takenpakket van de curator behoort ook het controleren van de acties voorafgaand aan het faillissement: is alles keurig verlopen of zijn er handelingen verricht die misschien niet door de beugel kunnen? Denk dan aan de onttrekking van grote geldbedragen of aan het verdwijnen van waardevolle spullen. Als de curator een rechtshandeling signaleert die als paulianeus kan worden bestempeld, kan hij die middels de actio pauliana vernietigen. Een rechtshandeling is paulianeus als die onverplicht is verricht, terwijl de failliet wist of moest weten dat dit benadeling van de schuldeisers tot gevolg zou hebben. Ook verplichte rechtshandelingen kunnen onder omstandigheden door de faillissementspauliana worden aangetast.

Welke rechtshandelingen kunnen vernietigd worden door de actio pauliana?

Artikel 42 Fw – onverplichte rechtshandelingen

Dit artikel bepaalt dat de curator rechtshandelingen die vóór datum faillissement onverplicht zijn verricht, kan vernietigen. De schuldenaar moet dan hebben geweten of hebben behoren te weten dat daarvan benadeling van de schuldeisers het gevolg zou zijn. Volgens artikel 45 Fw wordt die wetenschap vermoed aanwezig te zijn bij een rechtshandeling om niet (dat wil zeggen: zonder tegenprestatie) binnen een jaar voor datum faillissement. Van zo’n paulianeuze transactie is bijvoorbeeld sprake indien vlak voor datum faillissement spullen van de vennootschap zijn verduisterd of voor een zeer lage prijs zijn verkocht. Dit zijn voorbeelden van onverplichte rechtshandelingen waarbij er geen correcte verkoopprijs aan te pas kwam, met als gevolg dat de schuldeisers door die handelingen zijn benadeeld.

Artikel 47 Fw – verplichte rechtshandelingen

Ook verplichte rechtshandelingen kunnen door de curator worden vernietigd, maar dan op basis van artikel 47 Fw. Voor de vernietiging van verplichte rechtshandelingen geldt een strenger regime. Een voorbeeld van een verplichte rechtshandeling is de betaling van een opeisbare schuld. Zo’n rechtshandeling kan enkel worden vernietigd wanneer de curator aantoont dat óf 1) het faillissement reeds was aangevraagd en de schuldeiser die de betaling ontving daarvan wist, óf 2) dat de betaling het gevolg was van overleg tussen de schuldenaar en de schuldeiser met het doel die schuldeiser te bevoordelen ten opzichte van andere schuldeisers.